روش های غیردارویی کنترل و کاهش درد

درد وضعیتی است که در آن، شخص به دلیل ایجاد یک آسیب یا جراحت در قسمتی از بدن ناراحتی شدیدی را تجربه یا احساس می کند. اکثر بیماران بستری در بیمارستان نیز  تجربه ناخوشایند درد را احساس کرده اند. پرستاران بعنوان یکی از اعضای اصلی تیم درمانی که بصورت مداوم و شبانه روز بر بالین بیمار حاضر هستند نیز بیشتر از هریک از اعضای دیگر این تیم با این معضل آشنائی داشته و موظف هستند در کنار اجرای روش های کنترل داروئی درد که از طرف پزشک معالج تجویز شده (و متاسفانه در خیلی از بیمارستان ها بعنوان اولین اقدام مورد استفاده قرار می گیرد) است، با سایر روش های کنترل و کاهش درد بیماران آشنا بوده و آنها را بکار گیرند. به همین دلیل در سایت پرستاران توانمند ایران به این موضوع مهم پرداخته می شود.

درد علل ایجاد کننده متعددی داشته و قبل از هر چیز پرستار باید از علت ایجاد درد آگاهی یابد. همچنین درد می تواند به وسیله عوامل مختلف روانی – فیزیولوژیک و یا اجتماعی کنترل شود.

مهمترین روش های غیر دارویی کنترل درد عبارتند از: الف: روش های فیزیکی  ب) روش های روان شناختی

الف) روش های فیزیکی:

- لمس و ماساژ: برای شل کردن عضلات و افزایش جریان خون موضعی مفید است .نوازش اطمینان بخش و دوستانه قسمت گونه و موها ، در آغوش گرفتن ، ماساژ کمر و سایر قسمت های بدن می تواند موجب کاهش درد شود .

-  سرمای سطحی : در این روش استفاده از کیسه آب یخ ، تکه های یخ و حوله خیس شده با آب سرد بر روی بدن توصیه می شود. سرما از طریق کم کردن درجه حرارت عضله و کاهش گرفتگی آن باعث کاهش درد می شود .

- گرمای سطحی :کاهش درد با ستفاده از حوله مرطوب و گرم، کشیدن پتوی گرم روی بدن و دوش گرفتن با آب گرم امکان پذیر است .گرما باعث افزایش جریان خون در منطقه دردناک می شود .

-  تن آرامی و تمرین های کششی: تن آرامی درد را از طریق کم کردن فشار و کشش عضلات تخفیف می دهد و این روش می تواند به فرد کمک کند که کمتر احساس خستگی و عصبانیت کند . با تمرین های کششی می توان از بروز عوارضی مانند درد مفاصل ، کمر درد ، مشکلات ادراری ، شل شدن عضلات کف لگن و … جلوگیری کرد.

- شل کردن عضلات : در یک محیط ساکت بنشینید و یا دراز بکشید.مطمئن شوید در وضعیت راحت قرار گرفته اید پاها و بازوها را روی هم نیندازید . به مدت ۷ ثانیه یک نفس عمیق بکشید (دم ) و بعد به مدت ۷ ثانیه نفس خود را نگه دارید و در آخر به مدت ۷ ثانیه نفس خود را خارج کنید ( بازدم ) و عضلات خود را نیز همزمان شل کنید (تمرین تنفسی ۷در ۷ در ۷). می توانید موسیقی نیز گوش دهید . اگر بلافاصله درد تخفیف پیدا نکرد نباید دلسرد شوید این تکنیک را باید حداقل ۲ هفته انجام دهید . اگر تشخیص دادید که این روش دردتان را بدتر می کند باید از روش های دیگری استفاده کنید

- تحریکات پوستی: تحریکات پوستی برای بلوک کردن احساس درد و اعصاب استفاده می شو د. راه های تحریک پوست عبارتند از:ماساژ ، فشار روی پوست ، مالش ، استعمال گرما یا سرما شما می توانید تحریک را در محل درد ، نزدیک محل درد یا در سمت مخالف درد انجام دهید . برای مثال تحریک مچ دست چپ هنگامی که مچ دست راست درد دارد عملاً می تواند درد مچ دست را بهبود دهد

- فشار : فشار شامل استفاده از هر یک از دست ها ، پاشنه دست ، انگشت شست ، بند انگشتان و یا هر دو دست است.فشار باید حداقل ۱۵ ثانیه در نقطه ای که شما احساس درد می کنید به کاربرده شود.شما می توانید زمان فشاررا تا یک دقیقه افزایش دهید. – تکان دادن آستین ها روبه پایین :این عمل سبب شل شدن ماهیچه های دست می شود .

- کشش ها : ماهیچه های اسکلتی در وضع استراحت قرار می گیرد : مثل چمباتمه زدن ، خم کردن پشت

- تنفس شکمی : اجازه دهید تنفس شما بر شکمتان متمرکز شود . احساس کنید وقتی هوا را به داخل می دهید شکم متورم می شود و زمانی که نفس را بیرون می دهید فرو می رود . آهنگ تنفس را تا حد امکان نرم وآهسته نگه دارید

- رایحه درمانی : گاهی ماساژ را با روغن های معطر انجام دهید.

- یوگا : مجموعه ای از اصول و تمرین هایی است که از طریق ارتباط میان بدن ، ذهن و تنفس باعث ایجاد آسایش جسمی – روانی و اجتماعی فرد می شود . عناصر اصلی آن شامل فرم های بدن ، کنترل تنفس و مراقبه ساده به شکل نیایش یا خیره شدن به شمع است . برای کاهش استرس ، بهبود آسیب دیدگی ها و یا افزایش انعطاف پذیری مفصل ها استفاده می شود

- آب درمانی :برای شل شدن عضلات ، کاهش اضطراب و درد مفید است . این روش باعث احساس راحتی می شودمثل دوش آب گرم ، وان و جکوزی

- طب سوزنی : برای کاهش درد با سوزن بر روی نقاط مشخصی از بدن فشار وارد می شود . این روش به مهارت نیاز دارد

- آروما تراپی : استفاده از روغن های مخصوص مانند : بابونه ، پونه ، مریم گلی برای تقویت سلامت وافزایش آرامش و کاهش اضطراب موثر است . طریقه مصرف این مواد عبارتند از : بخور یا بو کردن ، ماساژ با روغن ها و …

- تغییرهای کلیدی : کشیدن انگشتان : انگشتان را باز کرده آنها را برای لحظاتی درحالت کشش نگه دارید سپس رها کنید و اجازه دهید در وضعیت راحت و خمیده قرار گیرند .  جداسازی دندان هایتان از یکدیگر : آرواره تان را به طرف پایین بکشید سپس رها کنید ، احساس کنید که گلویتان شل و رها شده ، زبانتان شل شده و لب های شما به آرامی لمس می شود .  شانه های خود را به طرف پایین بکشید : احساس کنید فاصله بین گوش ها و شانه هایتان در حال گسترده شدن است ، سپس کشش را رها کنید و اجازه دهید شانه های شما در وضعیتی که قرار دارد رها شود .  سر را به عقب بکشید : با شانه های به پایین کشیده شده ، سرتان را به بالا ببرید و چانه خود رادر حالی که به سمت پاهایتان اشاره می کند نگه دارید از وضعیت به دست آمده احساس راحتی کنید.

ب) روش های روان شناختی

- آگاهی و شناخت : عواملی که باعث ایجاد درد شده را شناسایی کنید.

- تصورات هدایت شده : شما می توانید موقعیت ها یا تجربه های شاد و لذت بخشی را که داشته اید ،تصور کنیدو یا یکی از مکان های مورد علاقه تان را مشاهده و در نظر آورید :چشمهایتان را ببندید ، به ذهن خود اجازه دهید که شکل دادن تصاویر را شروع کند مثل اینکه شما در کنار دریا هستید ، روی شن های مرطوب نشسته اید.یک نفس عمیق و آهسته بکشید.شما کاملاً آرام و بدون درد هستید و برای هر مدت که مایل باشید می توانید در ساحل بمانید . برای پایان دادن به تصورات تا ۳بشمرید و سپس چشم ها را باز کنید و فعالیت ها را به صورت منظم و آهسته از سر بگیرید .

- انحراف فکر: انحراف فکر فعالیتی است که حواس و ذهن شما را از درد منحرف می کند و توجه شما را به نقطه دیگری معطوف می کند.انجام کار و فعالیت ، کتاب خواندن،گوش دادن به موسیقی ، تماشای تلویزیون ذهن شما را منحرف می کند

- لبخند و خنده درمانی :اگر فردی لبخند بزند احساس اضطراب او کاهش می یابد و باعث شادمانی می شود . راه شاد بودن این است که به شکلی عمل کنیم و صحبت کنیم که انگار شادی از قبل آنجا بوده است.

- آوا یا موسیقی : شنیدن موسیقی یا آوای قرآن می تواند در هنگام درد شرایط مطلوبی ایجاد کند.

- هیپنوتیزم : این روش به دانش و مهارت نیاز دارد. باعث آرامش جسمی وفکری ، افزایش تمرکز و حتی ایجاد توانایی در کنترل درد می شود.